انیمه بازار

بیست سال پیش، ۲۰ جولای سال ۲۰۰۱، انیمه‌ای در ژاپن اکران شد که بعدا به یکی از تحسین شده‌ترین انیمه‌های تاریخ تبدیل شد. «شهر اشباح» به کارگردانی هایائو میازاکی و تهیه‌کنندگی استودیو جیبلی، تأثیری عظیم روی انیمیشن قرن بیست‌و‌یک گذاشت. این فیلم زمانی اکران شد که خیلی‌ها انیمیشن را رسانه‌ای مخصوص کودکان می‌دانستند، زمانی که تفاوت‌های فرهنگی محدودیت زیادی در توزیع جهانی آثار انیمیشن ایجاد می‌کرد. شهر اشباح تمام پیش‌فرض‌های اولیه درباره فرم هنری را در هم شکست و به‌عنوان یک اثر ژاپنی که ریشه در باورهای سنتی جامعه ژاپن داشت، توجه مخاطبان بسیاری در سراسر جهان را جلب کرد.

این انیمه داستان دختر ده‌ ساله‌ای به نام چیهیرو است که سر از یک پارک تفریحی متروک درمی‌آورد، پارکی که بعدا معلوم می‌شود مأمن خدایان و ارواح است. والدینش در خوردن غذاهای آن‌جا زیاده‌روی می‌کنند و به خوک تبدیل می‌شوند. چیهیرو برای بقای خود مجبور می‌شود در حمامی با مشتری‌های غجیب و غریب کار کند و به دنبال راهی برای بازگشت به خانه باشد.

شهر اشباح که سرشار از تخیل و الهام است، مخاطب را غرق در جهان خیالی می‌کند که هم مبهوت کننده است و هم ترسناک. خیلی از خدایان موجود در فیلم بر اساس ادبیات عامه‌ی ژاپن هستند. حتی عنوان ژاپنی انیمه، کامیکاکوشی، اشاره به مفهوم ژاپنی ربوده شدن توسط خدایان دارد. داستان همچنین حکایت مقاومت و سرسختی هم هست، چیهیرو به تدریج موفق می‌شود نیروی درونی خود را بیرون بکشد و در سرزمینی که در آن انسان‌ها محکوم به نابودی هستند، پایدار بماند.

میازاکی در مصاحبه‌ای که سال ۲۰۰۱ با نشریه‌ی انیمیج داشت، گفته بود که برای شهر اشباح مخاطبان هدف را از پیش تعیین کرده بوده است: «ما انیمه «همسایه‌ی من توتورو» را برای بچه‌های کوچک ساختیم، لاپوتای «قلعه‌ای در آسمان» داستان پسربچه‌ای بود که عازم یک ماجراجویی می‌شد، «سرویس تحویل کی‌کی» درباره‌ی نوجوانی بود که می‌خواست برای خودش زندگی کند. هیچ‌وقت فیلمی برای دخترهای ده ساله نساخته بودیم. می‌خواستم ببینم آیا می‌توانم فیلمی با محوریت یک قهرمان مونث بسازم یا خیر.»

شهر اشباح به محبوبیتی فراتر از مخاطبان هدفش رسید. فیلم در همان زمان اکران، رکورد افتتاحیه را در ژاپن شکست و در سه روز، ۱۳٫۱ میلیون دلار فروش داشت و از نظر فروش، «شاهزاده مونونوکه»‌ را شکست داد که آن هم فیلم خود میازاکی است. شهر اشباح در ادامه پرفروش‌ترین فیلم تاریخ ژاپن شد و تا ۱۹ سال هم این جایگاه را حفظ کرد. سال گذشته که فیلم دوباره اکران شد، از مرز ۳۰۰ میلیون دلار هم گذشت. پارسال فیلم «شیطان‌کش: قطار موگن» جایش را گرفت و پرفروش‌ترین فیلم تاریخ ژاپن شد.

شهر اشباح از وقتی که اکران شده، در جشنواره‌های مختلفی نمایش داده شده و در سینماهای کشورهای زیادی اکران شده است. در سال ۲۰۲۰ وارد آرشیو نت‌فلیکس هم شد تا راحت‌تر از همیشه در دسترس علاقه‌مندان سینما باشد. بعدا هم در قابل مجموعه‌ آثار جیبلی وارد آرشیو HBO مکس هم شد. دو دهه پس از اکران، هنوز داستان چیهیرو ادامه دارد و به مخاطبان تازه‌ای دست پیدا می‌کند. حتی جان کرد هم قرار است یک نسخه تیاتری از آن روی صحنه بیاورد.

حال، به مناسبت بیست سالگی این فیلم تأثیرگذار، نشریه‌ی تایم نگاهی انداخته است به مسیر تاریخی که شهر اشباح طی کرده است، از اکران تا ژاپن تا رسیدن به جایزه‌ی اسکار، از اکران آمریکا تا دعوای پیچیده‌ای که بین میازاکی و توزیع‌کننده خارجی در گرفت، در نهایت هم نگاهی می‌اندازیم به تأثیری که این انیمه روی انیمیشن ژاپن و کل جهان گذاشته است.